Osobowe źródło informacji (OZI), osoba współpracująca w sposób tajny i świadomy ze służbami specjalnymi. W czasach PRL były to MO, SB MSW, WSW, Zarząd II SG WP. i innymi służbami udzielając informacji. OZI dzielą się na kilka kategorii w zależności od zaangażowania i użyteczności dla służb. Od 1982 r. dokumentacja dotycząca pracy najcenniejszych OZI SB MSW trafiała do Biura Studiów Służby Bezpieczeństwa MSW.



Prawo



Pojęcie OZI zostało wprowadzone – za terminologią służb specjalnych – w ustawie lustracyjnej. Zapis ten został w 2007 roku uznany za niekonstytucyjny.



Kontakt służbowy (KS)



Najniższy stopień zaangażowania OZI. Rekrutowany najczęściej w zakładach pracy, miejscach służby, udzielał informacji na temat sytuacji w zakładzie. Luźno związany ze SB. Nie podpisywał zobowiązań, nie otrzymywał wynagrodzeń, nie pisał doniesień. Kontakty polegały na rozmowach z funkcjonariuszem np. SB czy żołnierzem WSW.



Kontakt operacyjny (KO)









Angażowany w celu wyjaśnienia konkretnej sytuacji, do konkretnej operacji specjalnej. Podpisywał zobowiązanie o współpracy, pisał sam doniesienia, otrzymywał wynagrodzenia. Podpisywał się nadanym pseudonimem lub inicjałami.



Tajny współpracownik (TW)









Pozyskanie TW poprzedzały długie przygotowanie pod względem jego przydatności i chęci do współpracy. Pozyskiwano za pomocą materiałów kompromitujących (np. jazda po pijanemu, przestępstwa itp.), na tzw. „patriotyzm” lub w celu osiągnięcia korzyści materialnych i osobistych (np. otrzymanie paszportu). TW nie mógł być członkiem PZPR choć od tej zasady mogły istnieć wyjątki. Przy pozyskaniu TW pisał własnoręcznie zobowiązanie, które podpisywał pseudonimem (od 1970 r. nie istniał już taki wymóg formalny). Był wykorzystywany długofalowo, do różnych operacji. Pisał doniesienia, otrzymywał wynagrodzenia (finansowe lub rzeczowe). Był także często szkolony w sposobach lepszego uzyskiwania informacji i zwiększania swojej użyteczności.



Właściciel lokalu kontaktowego (LK)



Osoba wynajmująca swoje mieszkanie na potrzeby SB (np. w celu spotkań z TW). Podpisywał zobowiązanie o użyczeniu swego mieszkania dla celów SB, za co otrzymywał wynagrodzenie.



Konsultant



Osoba wykorzystywana do celów specjalistycznych, np. w celach ekspertyz lub szkoleń funkcjonariuszy. Stopień wykorzystywania konsultanta był różny. Niektórzy byli zatrudniani sporadycznie, niektórzy jednak mieli niemalże etat.







Zobacz też



  • Rozpoznanie osobowe

  • Agent wywiadu

  • Agent wpływu

  • Agentura

  • Szpieg